Θυροειδής και Μεταβολισμός. Μύθοι και Αλήθειες...

...από τον Αντώνη Ξυδάκη, ενδοκρινολόγο του Metropolitan Hospital

Τι είναι ο θυρεοειδής; Ο θυρεοειδής είναι ένας ενδοκρινής αδένας σε σχήμα πεταλούδας που βρίσκεται στο πρόσθιο-κατώτερο τμήμα του λαιμού και παράγει δύο ορμόνες κυρίως την Τ4 (θυροξίνη) αλλά και την Τ3 (τριιωοδοθυρονίνη). Η λειτουργία του βρίσκεται φυσιολογικά κάτω από τον έλεγχο της υπόφυσης μέσω της TSH (θυρεοειδοτρόπου ορμόνης). Οι ορμόνες του θυρεοιδούς σε συνεργασία με άλλες ορμόνες συμμετέχουν στη λειτουργία πολλών οργάνων όπως της καρδιάς αλλά και στον τρόπο που ο οργανισμός χρησιμοποιεί και αποθηκεύει ενέργεια, με απλά λόγια στη ρύθμιση του «μεταβολισμού».


Είναι σύνηθες ο θυρεοειδής να ευθύνεται για τη δυσλειτουργία του μεταβολισμού;
Όχι. Συνηθέστερα, το υπέρβαρο και η παχυσαρκία δεν οφείλονται σε πρόβλημα του θυρεοειδούς. Ωστόσο, πρέπει να σημειωθεί ότι σε περίπτωση που ο θυρεοειδής δεν λειτουργεί σωστά, ενδέχεται να επηρεαστεί ο μεταβολισμός και το βάρος.


Τι σημαίνει η φράση «έχω θυρεοειδή» και ποιες είναι οι συχνότερες παθήσεις του θυρεοειδούς;
Σημαίνει είτε ότι το άτομο πάσχει από υποθυρεοειδισμό (υπολειτουργία), είτε υπερθυρεοειδισμό (υπερλειτουργία) ή από οζώδη βρογχοκήλη (μεγαλύτερος του φυσιολογικού θυρεοειδής με διογκώσεις από ομάδες κυττάρων του θυρεοειδούς ). Αυτές οι παθήσεις είναι συχνότερες στις γυναίκες, σε μέλη της ίδιας οικογένειας αλλά αυξάνονται και με την πάροδο της ηλικίας.


Που οφείλονται οι παθήσεις του θυρεοειδούς;
Συνήθως στο συνδυασμό γενετικής προδιάθεσης και περιβαλλοντικών παραγόντων. Η αυξημένη πρόσληψη ιωδίου στην διατροφή παγκοσμίως, για παράδειγμα, ενοχοποιείται για την αύξηση στη συχνότητα εμφάνισης χρόνιας θυρεοειδίτιδας, μιας κατάστασης που με τη σειρά της μπορεί να εξελιχθεί σε υπο- ή υπερθυρεοειδισμό. Η θυρεοειδίτιδα Hashimoto αλλά και η νόσος Graves, όπως ονομάζoνται, είναι αυτοάνοσης αιτιολογίας στις οποίες το αμυντικό-ανοσοποιητικό σύστημα πρακτικά επιτίθεται στον ίδιο το θυρεοειδή και είτε τον διεγείρει (υπερθυρεοειδισμός) είτε συνηθέστερα τον καταστρέφει προοδευτικά (υποθυρεοειδισμός). Παράγοντες, όπως το κάπνισμα, το οργανικό ή ψυχολογικό στρες, ιογενείς και μικροβιακές λοιμώξεις, άλλες ορμονικές διαταραχές, φάρμακα όπως η αμιοδαρόνη και η ιντερφερόνη, η έκθεση της κεφαλής και του λαιμού σε ακτινοβολία, καθώς και περιβαλλοντικές τοξίνες και ρύποι ενδέχεται να έχουν αρνητικές επιπτώσεις στη λειτουργία του θυρεοειδούς.


Πως θα αναγνωρίσω ότι υπάρχει πρόβλημα στο θυρεοειδή;
Ένα σημαντικό ποσοστό ατόμων που πάσχουν δεν το γνωρίζουν εξαιτίας της μη ειδικής φύσης των συμπτωμάτων, πράγμα με ιδιαίτερη σημασία σε ευπαθείς ομάδες όπως στα νεογνά/παιδιά, στις εγκύους και στους ηλικιωμένους. Εάν σε αυτό προσθέσουμε ότι τα νοσήματα του θυρεοειδούς δεν προλαμβάνονται, το μόνο όπλο που έχουμε είναι η έγκαιρη διάγνωση με τη βοήθεια του ενδοκρινολόγου. Ο υποθυρεοειδισμός μπορεί να εμφανισθεί με κόπωση, υπνηλία, κατακράτηση υγρών και κέρδος βάρους, διαταραχές περιόδου, μειωμένη libido και γονιμότητα έως και αυξημένη συχνότητα αποβολών σε εγκυμοσύνη, τριχόπτωση, ξηρό-ψυχρό δέρμα και εύθρυπτα νύχια, και δυσκοιλιότητα. Ο υπερθυρεοειδισμός μπορεί να προκαλέσει αίσθημα έξαψης, εφίδρωση, κόπωση, ταχυπαλμία, ανησυχία και νευρικότητα, απώλεια βάρους, διαταραχές περιόδου, ερεθισμό και πρήξιμο στα μάτια έως και εξόφθαλμο (προβολή των ματιών). Τα οζίδια δεν προκαλούν συνήθως συμπτώματα, καθώς δεν επηρεάζουν τη λειτουργία του θυρεοειδούς, και ανακαλύπτονται τυχαία ή μετά από ψηλάφηση. Ένα μεγαλύτερο οζίδιο ή πολλά οζίδια, ωστόσο, ενδέχεται να προκαλέσουν διόγκωση στο λαιμό, πόνο, βήχα ή δυσκολία στην κατάποση και την αναπνοή.


Ποιές εξετάσεις χρησιμεύουν στη διάγνωση των παθήσεων του θυρεοειδούς;
Ειδικές αιματολογικές εξετάσεις και το σπινθηρογράφημα του θυρεοειδούς (το οποίο ο ενδοκρινολόγος κρίνει εάν είναι απαραίτητο) δείχνουν την υπερ- ή υπολειτουργία ολόκληρου του αδένα είτε τυχόν οζιδίων που μπορεί να υπάρχουν. Το υπερηχογράφημα, ωστόσο, συμπληρώνει την ψηλάφηση από το γιατρό και δίδοντας την ακριβή εικόνα του θυρεοειδούς είναι απαραίτητο στην αξιολόγηση του μεγέθους του αδένα αλλά και τυχόν οζιδίων. Στην περίπτωση ύπαρξης όζων χρειάζεται σε κάποιες περιπτώσεις διαγνωστική παρακέντηση (FNA) και κυτταρολογική εξέταση για τον έλεγχο κακοήθους εξαλλαγής.


Προκαλεί η παρουσία οζιδίων διαταραχές στο μεταβολισμό;
Όχι. Στην πλειονότητα των περιπτώσεων τα οζίδια δεν επηρεάζουν τη λειτουργία του αδένα και επομένως το μεταβολισμό και το βάρος.


Εάν ο θυρεοειδής δεν λειτουργεί σωστά μπορεί ο μεταβολισμός να επανέλθει στο φυσιολογικό;
Ναι. Με τη σωστή αγωγή και παρακολούθηση, την οποία καθορίζει ο ενδοκρινολόγος, η δυσλειτουργία του θυρεοειδούς αντιμετωπίζεται ενώ επαναφέρεται στα φυσιολογικά και η ρύθμιση του μεταβολισμού.


Ποιές είναι οι θεραπείες για τις παθήσεις του θυρεοειδούς;
Στον υποθυρεοειδισμό χορηγείται αγωγή υποκατάστασης δηλαδή θυροξίνη καθημερινά. Ο υπερθυρεοειδισμός αντιμετωπίζεται ανάλογα με την αιτιολογία, την ηλικία αλλά και τυχόν συνοδά προβλήματα υγείας είτε με αντιθυρεοειδικά φάρμακα, είτε με ραδιενεργό ιώδιο είτε με χειρουργική αφαίρεση. Η οζώδης βρογχοκήλη χρήζει παρακολούθησης και περιοδικού ελέγχου, σε ορισμένες περιπτώσεις χρησιμοποιείται θυροξίνη, σε λίγες περιπτώσεις ραδιενεργό ιώδιο και βέβαια η οριστική θεραπεία που συστήνεται σε κάποιες περιπτώσεις είναι η χειρουργική αφαίρεση (ολική θυρεοειδεκτομή) καθώς υπάρχει το ενδεχόμενο κακοήθους εξαλλαγής των οζιδίων.